🏛 Хууль тогтоомжийн шинэ төсөл юу өгүүлэв?
Нийгмийн даатгалын тухай ерөнхий хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг 2025 оны 6-р сарын 19-ний өдөр Монгол Улсын Засгийн газраас УИХ-д өргөн барилаа. Тус төсөлд зааснаар:
Нийгмийн даатгалын шимтгэл (НДШ) ногдуулах сарын цалин хөлсний дээд хэмжээг:
Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ (ХХДХ)-ний 10 дахин тэнцүү байхаар тогтооно гэж тусгасан.
Өнөөдрийн байдлаар ХХДХ нь 792,000 төгрөг бөгөөд үүнийг 10 дахин өсгөвөл:
НДШ ногдуулах дээд хэмжээ: 7,920,000 төгрөг болно.
📌 Өөрчлөлтийн гол заалтууд
Өөрчлөлт Одоогийн байдал Шинэ төсөлд тусгасан
Цалингийн дээд хязгаар 5,040,000 төгрөг (ХХДХ * 6.36) 7,920,000 төгрөг (ХХДХ * 10)
НДШ суутгалын орлогууд Цалин, урамшуулал, хоол, унаа, байрны төлбөр гэх мэт бүгд Зөвхөн үндсэн болон нэмэгдэл цалин, урамшуулал. Хоол, унаа, байрны хөнгөлөлтөөс НДШ суутгахгүй.
💼 Хэнийг хэрхэн хамрах вэ?
Ажил олгогч:
Цалинг өндөр тогтоосон аж ахуйн нэгжүүд илүү хэмжээний НДШ төлөх болно.
Төсөвт байгууллагуудын зардал өсөх боломжтой. Гэхдээ цалингийн бүтэц өөрчлөгдсөнөөр (жишээ нь унааны зардлаас НДШ суутгахгүй) зарим зардал буурах талтай.
Ажилтан / Даатгуулагч:
Өндөр орлоготой ажилчдын тэтгэвэр, тэтгэмжийн үндэс суурь нэмэгдэх боломж гарна.
Гэсэн ч илүү өндөр шимтгэл төлөх шаардлага гарна (өөрөөр хэлбэл, таны шимтгэл нэмэгдэнэ).
Хоол, унаа, байр зэрэг хөнгөлөлтөд НДШ ногдуулахгүй болсон нь орлого багатай ажилчдад цэвэр цалин өсөх эерэг талтай.
📊 Жишээ тооцоо
Жишээ Одоогийн НДШ (2025 он) Шинэ өөрчлөлтийн дараах
10 сая төгрөгийн сарын цалин 5,040,000 төгрөг хүртэл НДШ ногдоно 7,920,000 төгрөг хүртэл НДШ ногдоно
Хоолны мөнгө 200,000₮ НДШ суутгана НДШ суутгахгүй
Унааны зардал 150,000₮ НДШ суутгана НДШ суутгахгүй
📎 Хууль зүйн үндэслэл, зорилго
Зорилго:
Даатгалын санд төвлөрөх орлогыг нэмэгдүүлэх
Өндөр орлоготой иргэд илүү хувь нэмэр оруулах шударга тогтолцоо бий болгох
Тэтгэврийн даатгалын тогтвортой байдлыг хангах
Хууль зүйн үндэслэл:
Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуульд 2022 онд орсон “дифференциал тогтолцоо”-г гүнзгийрүүлж байна.
Үндсэн хуулийн 16.4 (нийгмийн хамгаалалд тэгш хамрагдах эрх)-ийг хэрэгжүүлэх суурь шинэчлэл гэж Засгийн газар тайлбарласан.
🔍 Шүүмж ба магтаал
Дэмжигчид:
Бодит орлогоос хамааралтай тэтгэвэр тогтоох нь шударга.
Ажил олгогчид ил тод цалин хөлсний тогтолцоонд шилжинэ.
Хүн бүрийн нийгмийн даатгалын эрх тэгш, ил тод болно.
Сөрөг байр суурь:
Дундаж ба доод орлоготой ААН-үүдэд ачаалал нэмэгдэх магадлалтай.
Үндсэндээ НДШ өсч байгаа учир татварын дарамт гэж зарим нь үзэж байна.
Бэлэн мөнгө бус хэлбэрээр олгож буй орлого (хоол, байр гэх мэт)-оос НДШ авахгүй байх нь нэг төрлийн цалингийн зайлсхийлт болохыг мэргэжилтнүүд анхааруулж буй.
🗓 Цаашдын шатлал
Үйл явц Огноо
Засгийн газраас өргөн барив 2025 оны 6-р сар
Байнгын хорооны хэлэлцүүлэг 6-р сар сүүлээр
УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар хэлэлцэх 7-р сарын эхний хагаст
Хууль хэрэгжих боломжит хугацаа 2026 оны 1-р сарын 1
🧾 Дүгнэлт
Нийгмийн даатгалын шинэчлэл бол Монголын хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын бодлогыг илүү урт хугацаанд тогтвортой байлгах зорилготой ч амьдралд нөлөөлөх бодит үр дагавар ихтэй алхам юм. Иргэд болон байгууллагууд энэхүү өөрчлөлтөд сайн бэлтгэх, цалингийн бүтэц, ажиллагсдын ачааллыг шинэчлэн тооцох шаардлагатай болж байна.
