Эдийн засаг, хөдөлмөрийн зах зээлийн цоо шинэ сорилт бидний үүдэнд иржээ. 2040 он гэхэд Монгол Улсад дөрвөн ажилтан тутамд нэг ахмад настан ногдох төлөвтэй байна. Энэ нь хөдөлмөрийн насны хүн ам буурч, нийгмийн ачаалал эрс нэмэгдэнэ гэсэн үг юм.
📉 Насжилт хурдасч байна: Тоон баримт
2024 оны байдлаар: 10 ажилтан тутамд 1 ахмад ногдож байна.
2040 он гэхэд: 4 ажилтан тутамд 1 ахмад ногдоно.
60-аас дээш насны иргэдийн эзлэх хувь:
2030 он – 11.9%
2050 он – 20%
Дээрх үзүүлэлт нь Монгол Улсын хүн ам зүйн бүтцэд эрс өөрчлөлт орж байгааг илтгэнэ. Хүн амын хөгшрөлт зөвхөн нийгмийн халамжийн асуудал биш, харин эдийн засгийн өсөлтийн хөдөлгүүр болох хөдөлмөрийн зах зээлд цохилт өгч болзошгүйг харуулж байна.
🌍 Олон улсын нөхцөл байдалтай харьцуулах нь
НҮБ-ын Хүн амын сангийн тооцооллоор:
Япон: Дэлхийд хамгийн хурдтай хөгширч буй улс. 2024 оны байдлаар хүн амын 30% нь 65-аас дээш настай.
Өмнөд Солонгос: 2050 он гэхэд 65-аас дээш настны эзлэх хувь 40% давах хандлагатай.
Герман: Одоогийн байдлаар 60-аас дээш насны иргэдийн эзлэх хувь 28%.
Монгол Улс: 2050 он гэхэд 60-аас дээш насныхан 20% болно. Энэ нь өнөөгийн Хятадын түвшинд ойртож буй үзүүлэлт юм.
Хэдийгээр Монгол хөгжилтэй орнуудын түвшинд хараахан хүрээгүй ч хүн амын өсөлтийн хурдац багассанаар хүн амын насжилт богино хугацаанд эрчимжих хандлагатай байна.
💼 Ахмадын хөдөлмөр эрхлэлт: Хүсэл байвч дэмжлэг дутагдалтай
Монголын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос хийсэн судалгаагаар:
Хөдөлмөр эрхэлдэг ахмадуудын 75.6% нь үргэлжлүүлэн ажиллах сонирхолтой.
Ажил хийдэггүй ахмадуудын 51.3% нь ажиллах хүсэлтэй.
Гэсэн ч энэ хүсэлтийг бодитоор хэрэгжүүлэх боломж хязгаарлагдмал. Хууль, бодлогын орчин нь өндөр настны хөдөлмөр эрхлэлтийг хангалттай дэмжихгүй байгаа юм.
🛠 Бодлогын түвшинд хийх шаардлагатай үндсэн чиглэлүүд
Өндөр насны хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын шинэчлэл
– Уян хатан цагийн хуваарь
– Нийгмийн даатгалын урамшуулал
– Насанд тохирсон ажлын байрыг нэмэгдүүлэх
Мэргэжлийн сургалт, давтан сургалт
– Ахмад настнуудад зориулсан ур чадварын сургалтыг хөгжүүлэх
Эрүүл мэндийн системийн шинэчлэл
– Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ
Нийгмийн хэвшмэл ойлголтын өөрчлөлт
– “Ахмад = хөдөлмөрөөс чөлөөлөгдсөн” гэх хандлагыг өөрчлөх нь чухал.
📢 Дүгнэлт: Насжилт бол ирээдүйн сорилт биш, өнөөдрийн бодлого юм
Монгол Улсын хувьд “цонхны үе” буюу эдийн засгийн идэвхтэй насны иргэд олон байгаагийн давуу тал төгсгөл рүүгээ орж байна. Тиймээс бодлого боловсруулагчид өнөөдөр л “насжилтын эдийн засаг”-т шилжихэд бэлэн байх хэрэгтэй. Ахмад настныг “ачаалал” бус “боломж” хэмээн харж, тэднийг хөдөлмөрийн зах зээлд үр дүнтэйгээр оролцуулах бодлого, хууль эрх зүйн орчин, дэд бүтцийг цогцоор нь шинэчлэх цаг иржээ.
