Хэзээ ч хязгааргүй өргөжиж, ил тод болох хандлага, хууль бус эргэлт нэмэгдсээр байна. Монгол Улсад хар тамхины хэрэглээ, хууль бус эргэлт эрс өсч, энэ нь үндэсний аюулгүй байдал, нийгмийн эрүүл мэнд, тогтвортой байдлыг улам бүр дордуулж буйг албаныхан онцлон тэмдэглэж байна. Сүүлийн нэг жилийн хугацаанд бүртгэгдсэн 250 гаруй хэрэг, 221 этгээдийг холбогдуулсан шалгалт нь энэ чиг хандлагын үнэн төрхийг илтгэнэ.
Энэ нь зөвхөн тоон үзүүлэлт биш, харин өнгөрсөн хугацаанд дунджаар нийт иргэдийн 6 хувийг ерөнхий боловсролын сурагчид эзэлж буй нь нийгмийн эсрэг шинэ аюулыг илтгэж байна. Түүнчлэн, 18-25 насныхан хамгийн их буюу 51 хувийг эзэлж байгаа бол 26-35 насныхан 34 хувьтай байна. Мөн сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэж гэмт хэрэгт холбогдсон хүмүүсийн 56 хувь нь ажилгүй, 11 хувь нь оюутан залуус, харин төрийн байгууллагынхан тун цөөн хувийг эзэлж байгаа нь эдийн засаг, нийгмийн хувьд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг харуулж байна.
Гэмт хэргийн судалгаа, хуулийн хэрэгжилтээс харахад, Монгол Улсад гадаадын иргэдийн хэргүүд ч нэмэгдэж буйг онцлох хэрэгтэй. 12 орчим гадаадын иргэнийг холбогдуулан шалгасан бөгөөд хоёр нь хорих ял, бусад нь тусгай ял шийтгэлийг эдэлж байна. Мөн хилээр нэвтрүүлсэн мансууруулах бодисын хэмжээ үсрэнгүй өсөж, онцгой анхаарал шаардлагатай түвшинд хүрчээ. Гадаадын нислэгийн замаар хил давуулах, шуудан үйлчилгээ ашиглан бодис нэвтрүүлэх зэрэг илэрхийлж буй түгээмэл арга барил нь илрүүлэлтэд бэрхшээл учруулж байна.
Эрүүл мэндийн даатгал, хууль эрх зүйн орчинд хийсэн судалгаагаар, сүүлийн найман жилийн хугацаанд нийт 2246 иргэн сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэхэд холбогдсон бөгөөд эдгээр хэрэгт тэнсэн, хорих ял оноох, эсвэл торгууль ногдуулах арга хэмжээг авч байна. Түүнчлэн, олны танил хүмүүсийн дунд ч энэ асуудал эрчимжиж буйг анхааруулж буй бөгөөд, 2023-2025 оны хооронд нийт 10 гаруй алдартай хүн хар тамхины гэмт хэрэгт холбогдсон нь нийгмийн анхаарал татаж байна.
Монгол Улсад хар тамхитай холбоотой хууль эрх зүйн зохицуулалт нь хэд хэдэн түвшинд хийгдсэн. Эрүүгийн хуулийн дагуу, бага хэмжээтэй хууль бусаар хадгалах, тээвэрлэхэд 1 хүртэл жилийн хорих ял, их хэмжээтэй буюу олон удаагийн үйлдэлд 8-15 жилийн ял оноохоор зохицуулсан. Мөн, эдгээр хэрэгт холбогдсон этгээдэд гадаад паспортын хүчингүй болох, хилээр зорчих эрхийг хязгаарлах, нийгмийн болон эдийн засгийн хариуцлага хүлээлгэх зэрэг нэмэлт арга хэмжээг авч байна.
Гэвч, эдгээр зохицуулалт нь хар тамхины асуудлыг бүрмөсөн шийдэхэд хангалтгүй байгааг мэргэжилтнүүд онцолж байна. Түүнчлэн, хууль зөрчигчдийг илрүүлэх, хяналт шалгалтын арга хэмжээг боловсронгуй болгох, олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх шаардлагатай байгааг салбарынхан онцолж байна. Иймд, улсын хэмжээнд эрүүл мэндийн боловсролыг нэмэгдүүлэх, залуучуудыг сэрэмжлүүлэх зорилгоор сургалт, сурталчилгааны ажлыг эрчимжүүлэх нь чухал болж байна.
Тэгэхээр, Монгол Улсад хар тамхины асуудал өнөөгийн төрийн бодлого, хууль эрх зүйн орчныг дахин шинэчлэх шаардлагатай байгааг илтгэж буй. Үүний тулд хууль эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, нийгмийн сэтгэл зүйд нөлөөлсөн сөрөг үр дагавруудыг бууруулах зорилгоор нийгмийн боловсролыг нэмэгдүүлэх, залуучуудыг сэтгэцийн эрүүл мэндийг дэмжих чиглэлээр бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Үүний үр дүнд, Монгол Улс хар тамхины эсрэг илүү үр дүнтэй, бүтэн ханган ажиллах эрх зүйн болон нийгмийн системийг бүрдүүлэх боломжтой юм.
